Gedreven door een groeiend bewustzijn van duurzaamheid en ethische consumptie, hervormen coöperaties, of 'coops', de manier waarop mensen winkelen en hun voedsel verkrijgen. Deze bedrijven die eigendom zijn van de leden geven consumenten meer macht door een alternatief aan te bieden voor de traditionele supermarkt, waarbij winst vaak boven mens en milieu gaat.
In een interview met Chrystelle Verhoest, uit wAnderCoop, een in Brussel gevestigde coöperatie, onderzoeken we hoe coöperaties iedereen kunnen helpen het gezonde voedsel te krijgen dat ze nodig hebben en hoe ze het potentieel hebben om het voedselsysteem eerlijker en duurzamer te maken.
Te midden van de geplaveide straten en de grootse architectuur waar België beroemd om is, broeit er een stille revolutie. Het is geen politieke opstand, maar eerder een sociale beweging, die een verandering teweegbrengt in de manier waarop we over ons voedsel denken. Welkom bij de coöp-revolutie.
Coöperaties, of 'coops', zoals ze beter bekend staan, zijn dat wel gedreven door een groeiend bewustzijn over duurzaamheid en ethische consumptie. Ze transformeren de manier waarop bewoners winkelen en hun voedsel verkrijgen, terwijl ze tegelijkertijd het potentieel hebben om onze hele kijk op onze wekelijkse boodschappen te veranderen.
Toch gaat deze stille revolutie niet alleen over voedsel; het gaat ook over gemeenschap en duurzaamheid. Het gaat om het creëren van een rechtvaardiger en eerlijker voedselsysteem voor iedereen. Maar laten we duidelijk zijn: dit gebeurt niet alleen in België. In heel Europa zijn coöperaties in opkomst, waarbij landen als Frankrijk, Ierland en Luxemburg dit alternatieve retailmodel opzetten om voedsel van hoge kwaliteit tegen betaalbare prijzen te verkopen.
Dus, Kunnen coöperatieve supermarkten de sleutel zijn tot het ontsluiten van een gezonder en rechtvaardiger voedselsysteem?, een die bijdraagt aan een bloei economie van welzijn?
Het creëren van een maatschappelijke verandering
In het hart van Anderlecht ligt een gemeente die bekend staat om zijn voetbalcultuur, maar misschien niet zo bekend om zijn coöperatieve geest wandelCoop, een door de burger geleide supermarkt die het voortouw neemt in de richting van een bewuster en verantwoordelijker voedselsysteem met behulp van duurzame en ethische voedselpraktijken.
Deze coöperatieve supermarkt, opgericht tijdens het hoogtepunt van de pandemie in 2020, werkt aan het creëren van maatschappelijke verandering door het bevorderen van solidariteit met lokale producenten en tuinders om ervoor te zorgen dat mensen gezond kunnen eten met respect voor het milieu, en dat alles tegen eerlijke en betaalbare prijzen.
“Onze visie is dat we door de coöperatie zelf kunnen bepalen wat we in de schappen van de supermarkt willen zien. Hoewel we niet kunnen garanderen dat alles wat we verkopen lokaal wordt ingekocht, selecteren we onze leveranciers zorgvuldig op basis van onze gedeelde waarden. We hebben een charter ontwikkeld dat ons productselectieproces begeleidt”, legt Chrystelle Verhoest, een van de stichtende leden van de coöperatie, uit.
“Ik raakte betrokken bij wAnderCoop omdat ik herkende dat mijn Het winkellandschap in de lokale omgeving had een paradigmaverschuiving nodig, een onderneming die zich buiten de grenzen van de traditionele detailhandel waagde. Mijn voornaamste motivatie was, en is nog steeds, om verbindingen binnen mijn gemeenschap te bevorderen, gebaseerd op gedeelde waarden, en mogelijkheden te creëren voor sociale interactie, terwijl ik tegelijkertijd aan mijn dagelijkse winkelbehoeften voldoe”, vervolgt ze.
Samenwerkende geest
Woorden als ‘waarde’, ‘motivatie’, ‘gemeenschap’ en ‘verbinding’ komen niet vaak in ons op als we nadenken over onze huidige voedselsystemen, maar ‘coops’ zijn winkels die eigendom zijn van en worden geëxploiteerd door leden en die meer bieden dan alleen gewoon boodschappen. Het zijn in feite knooppunten voor gemeenschapsbetrokkenheid, die mensen samenbrengen om ideeën, vaardigheden en middelen te delen en inclusieve ruimtes bieden waar hardnekkige problemen zoals eenzaamheid kunnen worden aangepakt.
wAnderCoop is een bloeiende coöperatie, die in slechts drie jaar tijd is uitgegroeid tot ruim 400 leden, en is trots op haar sterke gemeenschapsgevoel. Het is een plek waar families hun krachten bundelen, generaties lang, om de projecten van de coöperatie te ondersteunen, waardoor een sterke, samenwerkende geest wordt bevorderd.
“Wij zijn een participatieve coöperatie, dat betekent dat wij zijn niet alleen eigenaren en klanten van de supermarkt, maar ook werknemers”, legt Chrystelle uit. “Ieder van ons besteedt elke vier weken drie uur aan het werken in de winkel of het uitvoeren van alternatieve taken die beter passen bij onze gezondheids- en gezinsomstandigheden of bij de planning van de mensen. We waarderen het participatieve besluitvorming, met verschillende bestuursorganen of -instrumenten: thematische werkgroepen (WG), algemene vergaderingen en 'work-chopes'. We hebben ook onze super WG Squad, onze medewerkers, die ervoor zorgen dat de operaties soepel verlopen en dat de verschillende projecten op koers blijven”, vervolgt ze.
Door actief deel te nemen aan de besluitvorming voelen leden zich bevoegd om bij te dragen aan het succes van hun gemeenschap. De gemeenschap reikt verder dan de schappen van de supermarkten en omvat ook hun schappen engagement om lokale producenten te ondersteunen om de toegang tot producten van hoge kwaliteit te garanderen, niet alleen om de lokale economie te versterken, maar dit onmiskenbare gevoel van een gemeenschappelijk doel verrijkt de levens van alle betrokkenen.
“De opkomst tijdens de COVID-19-crisis betekende dat ons project een levensader van sociale verbinding in een tijd van isolatie. Bijeenkomsten, virtueel of in zorgvuldig gecontroleerde omgevingen, zorgden voor een gevoel van kameraadschap terwijl we samen de winkeluitrusting vervaardigden. Deze bijeenkomsten waren een bron van de broodnodige verbinding toen we samenkwamen om onze creativiteit en passie voor een gemeenschappelijk project te delen.
"Bij wAnderCoop is het bevorderen van een gemeenschapsgevoel voor ons van het grootste belang. We bevorderen actief een gastvrije omgeving waarin individuen verbinding kunnen maken en kunnen samenwerken, of dit nu tijdens gedeelde werkdiensten is of door deelname aan werkgroepen", legt Chrystelle uit.
Uitdagingen
COVID-19 en andere crises, zoals de oorlog in Oekraïne en de crisis rond de kosten van levensonderhoud, hebben in veel opzichten de manier veranderd waarop wij, als publiek, regeringen en beleidsmakers, naar systeembenaderingen kijken. Terwijl de pandemie de kwetsbaarheid van onze gezondheidszorgsystemen blootlegde en de noodzaak van systemische verandering om eerlijke toegang tot gezondheidszorg voor iedereen te garanderen, heeft de oorlog in Oekraïne de kwetsbaarheid van onze voedselsystemen blootgelegd. Ons De huidige voedselsystemen zijn ontworpen om grote industrieën, die nog grotere marketingbudgetten hebben, te verdedigen en om de manier waarop we eten te beïnvloeden. Deze dominantie werpt aanzienlijke belemmeringen op voor de toegang tot gezond en voedzaam voedsel, vooral in achtergestelde gemeenschappen.
“Het beschermen van de achtergestelde leden van onze gemeenschap blijft een uitdaging voor ons en we kunnen niet beweren dat we kunnen voorzien in de behoeften van degenen die het meest in nood zijn. Wij selecteren wel voedzame en kwalitatieve voeding, met vaste en transparante marges op onze producten, maar ons model is nog niet adequaat voor groepen die kwetsbaar zijn vanwege lage inkomens of gecompliceerde gezinscontexten. Dit is een uitdaging waarmee de meeste coöperaties in Brussel worden geconfronteerd. Er is enige ervaring zoals in BijenCoop, waar ze samenwerken met de Openbaar Centrum voor Sociale Actie van de Stad Brussel (OCMV) om toegang tot de winkel voor bepaalde mensen mogelijk te maken”, vervolgt Chrystelle.
Betere voedselsystemen: een win-winsituatie voor iedereen
De gezondste optie zou de gemakkelijkste optie moeten zijn, dus waarom niet?
In heel Europa werken initiatieven om dit glazen plafond te doorbreken de barrières overwinnen die ons allemaal ervan weerhouden toegang te krijgen tot de hoogste voedingsvorm van voedsel. De FEEST samenwerking helpt Europa bijvoorbeeld op weg naar een beter voedselsysteem waar iedereen baat bij heeft – systemen die de transitie naar gezonde en duurzame diëten voor velen en niet alleen voor weinigen ondersteunen. Maar dit is geen sinecure, aangezien onze voedselsystemen uiterst complex zijn.
Laten we bijvoorbeeld kleine en middelgrote boeren nemen. Ondanks hun essentiële rol bij de productie van voedzaam voedsel, hebben deze boeren vaak moeite om te concurreren met grote fabrikanten die over de middelen en het kapitaal beschikken om de markt te domineren. Wij, als consumenten, hebben minder keuzes als het om eten gaat, en de Het beschikbare voedsel is vaak ongezond en ultrabewerkt. Helaas is dit een voorbeeld van de gebroken aard van onze voedselsystemen, die zijn ontworpen om de winsten te maximaliseren ten koste van onze gezondheid, waardoor velen geen andere keus hebben dan zich te wenden tot de ongezondste opties om te overleven.
“We streven ernaar om mensen met verschillende inkomens een breder scala aan opties te bieden, terwijl we onze hoge normen voor ecologische en sociale kwaliteit handhaven. Het is belangrijk om te onthouden dat in dit model: hoe lager de voedselkosten, hoe minder de producent verdient. Boeren staan vaak onderaan de inkomstenladder, waardoor ze ook een kwetsbare gemeenschap zijn.", legt Chrystelle uit.
‘In ons huidige systeem kunnen grote landbouwbedrijven kleinere, lokale en vaak duurzamere boeren en voedselproducenten ondermijnen. Ongezonde voeding is vaak betaalbaarder en toegankelijker dan gezonde voeding.”
"Maar bij wAnderCoop wel samenwerken met lokale groenteboeren. Aangezien de gemiddelde productiekosten voor kleinere bedrijven hoger zijn dan voor grotere, zou het toepassen van een vaste marge op alle producten deze producten minder concurrerend maken. We hebben daarom besloten de marge op deze specifieke producten te verlagen en hebben dit transparant gecommuniceerd naar onze leden”, besluit ze.
Bloeiende mensen, bloeiende planeet
Ondanks dat we de grote samenwerkingen niet aankunnen, transformeert wAnderCoop langzaam maar zeker het voedselsysteem in Anderlecht, nadat het de prestigieuze titel heeft verdiend Financiën Solidaire Financiering etiket in België. Dit label verbindt investeerders met sociaal impactvolle projecten en stimuleert de sociale economie om een rechtvaardigere en duurzamere wereld op te bouwen.
Uiteraard Solidariteitsfinanciering kan een centrale rol spelen bij het ondersteunen van een economie van welzijn– een economisch concept dat is ontworpen om zich te concentreren op het meten en verbeteren van het welzijn van mensen en de planeet – door coöperatieve supermarkten zoals wAnderCoop te ondersteunen en coöperatief eigendom te bevorderen om een meer inclusieve economie te creëren waar iedereen profijt van heeft.
Deze supermarkten belichamen de essentie van een welzijnseconomie, met sterke waarden en principes die dit bevorderen community empowerment, duurzame praktijken, eerlijke prijzen en transparantie, gezondere voedingskeuzes, net zoals gemeenschapseducatie en betrokkenheid. De gezondheid van onze planeet en onze eigen gezondheid zijn immers geen los van elkaar staande factoren; ze zijn voor altijd met elkaar verweven.
“Er zijn verschillende opties beschikbaar om betere voedselsystemen te ondersteunen, zoals solidariteitsaankoopgroepen van boeren (GASAP), directe oogst uit het veld, stadsboerderijen, etc. Wij maken daar deel van uit alternatieven voor reguliere retailsystemen. We ontwikkelen gemeenschappen van mensen die bereid zijn te veranderen van passieve naar actieve consumenten. Een belangrijk verschil in ons model is het participatieve aspect. Naast de rol van klant bij wAnderCoop zijn wij ook eigenaren en werknemers”, legt Chrystelle uit.
EuroHealthNet: van visie naar actie: de kans grijpen op gezondheidstransformatie
Nu we 2024 naderen, een jaar dat een van de grootste verkiezingsjaren in de geschiedenis zal worden, reikt de betekenis van deze peilingen tot ver buiten de Europese Unie. Als The Economist heeft er onlangs op gewezen dat “democratie meer inhoudt dan alleen maar stemmen”. Het vereist actie en luisteren naar de stemmen van degenen die beleidsmakers en besluitvormers vertegenwoordigen.
De Europese verkiezingen hebben het potentieel om een echte katalysator voor transformatieve verandering te zijn. Voortbouwend op dat van EuroHealthNet onlangs prioriteiten voor het landschap 2024-2029 vrijgegevenmoeten we dit cruciale moment aangrijpen om prioriteit te geven aan de fundamentele drijfveren van de gezondheid: de omstandigheden die het leven van mensen bepalen.
De kern van onze visie ligt in de oprichting van een vicevoorzitter voor een economie van welzijn binnen de Europese Commissie. Deze cruciale rol zou de gezondheid en het welzijn van de Europese burgers bevorderen en ervoor zorgen dat elke beleidsbeslissing in lijn is met dit overkoepelende doel. Naast deze cruciale rol pleiten wij ook voor de ontwikkeling van duurzame en gezonde voedselsystemen om ervoor te zorgen dat voedzaam en gezond voedsel voor iedereen toegankelijk is. Dit bevat:
- Etiketteer voedingsmiddelen met UPF en een hoog HSSF-gehalte met voedingsprofielen.
- Reguleer de marketing en reclame voor HFSS-voedsel en suikerhoudende dranken voor kinderen.
- Implementeer een wetgevend kader voor een duurzaam voedselsysteem.
- Creëer een EU-breed scorebord voor duurzame voedselsystemen.
- Bevorder een gezonde voedselomgeving en zorg voor een juridisch instrument waarmee lidstaten ongezonde bedrijven kunnen weigeren.
Wij zijn van mening dat iedereen toegang moet hebben tot voedzaam voedsel. Daarom roepen wij op tot de ontwikkeling van duurzame en gezonde voedselsystemen die het mensen gemakkelijk maken om gezond te eten. Deze systemen moeten zich richten op het lokaal verbouwen van voedsel, het terugdringen van de vervuiling en het garanderen dat iedereen toegang heeft tot gezonde voedselkeuzes.
Door deze stappen te zetten kunnen we een Europa creëren waarin iedereen gezond is en welzijn niet slechts een verre visie is, maar werkelijkheid. De Europese verkiezingen in 2024 zijn voor ons een kans om dit werkelijkheid te maken.
Rut Thomas
Ruth kwam in april 2022 bij het EuroHealthNet-team als communicatiemedewerker.
Ze heeft een BA Hons-graad in Print Journalism van de University of Gloucestershire (VK) en werkt al meer dan tien jaar in de non-profitsector. Ruth heeft haar communicatieve vaardigheden toegepast op een aantal functies, waaronder voor een energiehandelsvereniging in Brussel en als onderdeel van een National Research Network (Sêr Cymru / Stars Wales), waar ze was gevestigd aan een Britse universiteit.