Podczas pandemii dostęp do opieki zdrowotnej został ograniczony i zostaliśmy zmuszeni do większej izolacji. Jak w tych warunkach możemy pomóc starszym ludziom prowadzić niezależne życie i odgrywać aktywną rolę w naszych społecznościach?
Ze scenariuszem Moniki Robnik1, Andreja Mezinec1, Ria Jagodić1, Luka Kronegger2 i Mojca Gabrijelčič Blenkuš1
Wybuch COVID-19 znacząco wpłynął na wszystkie aspekty życia w Europie. Oprócz zagrożenia dla naszego zdrowia, pandemia również stwarza poważne wyzwania dla naszych systemów społeczno-gospodarczych. Ujawniono utrzymujące się nierówności zdrowotne w naszych społeczeństwach. Ta pandemia będzie miała najcięższy wpływ na życie osób żyjących w ubóstwie lub znajdujących się w trudnej sytuacji społeczno-ekonomicznej. Jesteśmy szczególnie zaniepokojeni tym, jak wpłynie to na osoby starsze znajdujące się w trudnych społecznie i ekonomicznie sytuacjach. Nie powinniśmy również zaniedbywać aspektów kulturalnych i zdrowotnych, które pomagają starszej populacji żyć samodzielnie i aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym.
Pandemia COVID-19, podobnie jak inne katastrofy, podważa zdolności i szanse na przeżycie osób starszych w szczególności w wyniku nagłych problemów ze zdrowiem psychicznym i psychologicznych oraz załamania usług w zakresie zapobiegania i leczenia chorób przewlekłych oraz zapewniania wsparcia społecznego. Co więcej, utrzymywanie relacji jest często uważane przez osoby starsze za kluczowe dla ich dobrego samopoczucia, ale dystans społeczny zmienił życie wszystkich w społeczeństwie, a także zmienił relacje i kontakty osobiste. Ponadto, samotność i izolacja społeczna mogą mieć wpływ na zdrowie. Zalecenie unikania aktywności w miejscach publicznych zmniejszyło mobilność i aktywność fizyczną wśród osób starszych, co może powodować: przedwczesna sarkopenia, stan przedwczesny i kruchość. Takie zmiany niestety zmniejszają samodzielność osób starszych. Obecna pandemia jest szczególnie niekorzystna dla zdrowia i dobrego samopoczucia osób starszych na obszarach wiejskich.
Tutaj przedstawiamy, w jaki sposób pandemia COVID-19 wpływa w szczególności na osoby starsze na odległych obszarach. Naszą intencją nie jest przedstawienie pełnego przeglądu – zamiast tego naszym celem jest podniesienie świadomości poprzez przedstawienie pewnych ustaleń dotyczących konkretnych pytań dotyczących starzenia się w odległych obszarach w ogóle, ale można to również wykorzystać do stworzenia świadomej odpowiedzi na obecną sytuację .
Czy COVID-19 wpływa w równym stopniu na wszystkie starsze osoby? Jaka jest sytuacja na odległych obszarach?
Podczas pandemii COVID-19 niektóre grupy zostały dotknięte bardziej niż inne, takie jak osoby już odizolowane społecznie, osoby o złym stanie zdrowia lub osoby żyjące w społecznościach o niskich dochodach. Uboższe społeczności mocno ucierpiały w wyniku cięć w usługach publicznych i utraty infrastruktury społecznej (kluby socjalne, świetlice, biblioteki itp.). Izolacja społeczna w późniejszym życiu determinowana jest zarówno cechami sąsiedztwa lokalnego, jak i osobistymi atrybutami jednostki. Życie w ubogiej okolicy, zarówno w środowisku miejskim, jak i wiejskim, wiąże się z: zwiększony poziom wykluczenia. Wykluczenie społeczne w późniejszym życiu wiąże się z szeregiem niekorzystnych wyników dla zdrowia i samopoczucia, w tym możliwym pogorszeniem długotrwałej choroby, niepełnosprawnością, stresem psychicznym, niższą jakością życia, niezaspokojonymi potrzebami opieki społecznej i zwiększone ryzyko samotności. Cechy obszarów wiejskich, takie jak mniejsza gęstość zaludnienia i bardziej rozproszone geograficznie populacje sprawiają, że to trudniejsze i droższe tworzenie i utrzymywanie kompleksowej infrastruktury usługowej, jaka jest powszechna na obszarach miejskich.
Oprócz wspomnianych już konsekwencji, osoby starsze mają do czynienia znaczne ryzyko zachorowania na ciężką chorobę, jeśli zachorują na COVID-19 ze względu na zmiany fizjologiczne związane ze starzeniem się i potencjalnymi podstawowymi schorzeniami. Osoby starsze na obszarach wiejskich są również zagrożone ekonomicznie: mieszkają na obszarach o: wyższe wskaźniki ubóstwa i niższe wskaźniki ochrony ubezpieczeniowej, dodatkowo pogłębiając nierówności.
Starzenie się na obszarach oddalonych – opinie interesariuszy
Opona Alpy Słoweńskie to odosobniony obszar w Słowenii, który jest bardzo ważną przestrzenią życiową dla wielu ludzi. Słowenia, podobnie jak reszta Europy, ma starzejącą się populację, co jest dużym wyzwaniem dla wszystkich. w Rysunek 1 Piramida ludnościowa poszczególnych gmin regionu alpejskiego Słowenii została przedstawiona za lata 1999 i 2018. Pokazuje ona, że populacja Alp Słoweńskich starzeje się.
W odpowiedzi na starzejącą się populację Słowenii rząd krajowy przyjął Strategia aktywnego starzenia w 2017 roku. Dostarcza odpowiedzi na wyzwania demograficzne, przed którymi stoi nasze społeczeństwo dzisiaj, a jeszcze bardziej w przyszłości. W 2018 roku NIJZ rozpoczął udział w projekt INTERREG Alpine Space Transnational Governance of Active and Health Ageing (ASTAHG). ASTAHG łączy pięć krajów alpejskich. Jego nadrzędnym celem jest: unowocześnić polityki publiczne poświęcone aktywnemu starzeniu się populacji Przestrzeni Alpejskiej poprzez poprawę zdolności władz publicznych do „koordynowania wysiłków z różnych sektorów i na różnych poziomach, aby odpowiadać inicjatywami dostosowanymi do alpejskich potrzeb terytorialnych”. W celu zaspokojenia potrzeb ludności, ASTAHG zidentyfikował 7 dziedzin (opieka zdrowotna, opieka długoterminowa, opieka społeczna, niezależne życie, dobrostan, turystyka, mobilność i transport), które są jego głównym celem. W ciągu ostatniego roku NIJZ wyznaczył specjalny zespół ASTAHG do pracy nad działaniami w odległych obszarach słoweńskiej przestrzeni alpejskiej. Większość naszej pracy opiera się na współpracy z interesariuszami z władz publicznych, społeczeństwa obywatelskiego, środowisk akademickich i przemysłu.
W 2019 NIJZ rozesłała ankietę internetową do zidentyfikowanych interesariuszy w słoweńskiej przestrzeni alpejskiej. Ankieta została oparta na wcześniej istniejącej ankiecie krajowej, ale została dodatkowo dostosowana do celów projektu ASTAHG, aby uzyskać wgląd w to, w jaki sposób usługi dla osób starszych są świadczone i połączone ze sobą. W ankiecie wzięło udział 198 interesariuszy, w wyniku której uzyskano dwa główne wstępne wyniki. Najpierw zapytaliśmy interesariuszy o najważniejsze cele ich organizacji w zakresie wspierania osób starszych. Jako najważniejsze wybrali: 1) promowanie zdrowego stylu życia wśród osób starszych, 2) dobrą dostępność usług zdrowotnych oraz 3) usługi wspierające życie na obszarach oddalonych. Dwa ostatnie są szczególnie ważne w świetle środków odosobnienia COVID-19.
Po drugie, zmapowaliśmy organizacje, które świadczą usługi osobom starszym w odległej słoweńskiej przestrzeni alpejskiej. Rdzeniem były gminy, instytucje pomocy społecznej i służby zdrowia. Mniej powiązane, ale nadal istotne zainteresowane strony to organizacje pozarządowe, organizacje wolontariackie i instytucje edukacyjne – wszystkie z nich mogłyby być bardziej zaangażowane we wspólne wspieranie osób starszych na odległych obszarach. Po złagodzeniu obecnych ograniczeń i powrocie do jakiejś nowej formy normalności, zmapowana sieć interesariuszy może pomóc nam zrozumieć, kto z kim łączy się i jak silna jest ta relacja (grubość linii) – zob. Rysunek 2. Ponadto mapa interesariuszy może być wykorzystywana przez polityków lub aktorów w regionie i może również okazać się atutem po pandemii COVID-19.
Ponadto, aby poznać opinie i stanowiska zainteresowanych stron w słoweńskiej przestrzeni alpejskiej, ASTAHG zorganizował Konferencja. Aby aktywnie zaangażować odpowiednich graczy w lokalne społeczności zdalne, konferencja obejmowała również warsztaty. Kluczowym przesłaniem z warsztatów było to, że musimy być świadomi i rozpoznawać potrzeby starszej populacji, nawiązywać kontakty między zainteresowanymi stronami i ułatwiać wymianę doświadczeń. Podkreślono potencjał i wartość wolontariatu. Informacje, które zebrano podczas warsztatów, są również przydatne w obecnej pandemii COVID-19. Pandemia pokazała nam, jak ważna jest prawidłowa i uczciwa komunikacja, współpraca między różnymi sektorami na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym i ponadnarodowym oraz jak ważne jest dzielenie się dobrymi praktykami i zachęcanie do wolontariatu.
Jaka jest przyszłość starszej populacji na odległych obszarach w odniesieniu do COVID-19?
Wsparcie dla osób starszych, ich rodzin i opiekunów jest zasadniczą częścią kompleksowej odpowiedzi Słowenii na pandemię. Rozpowszechnianie dokładnych informacji ma kluczowe znaczenie zapewnienie, aby osoby starsze otrzymywały jasne komunikaty i zasoby dotyczące zachowania zdrowia fizycznego i psychicznego podczas i po pandemii. Potrzebne jest wczesne wykrywanie osób starszych, które są poszkodowane społecznie. Ponadto opieka zdrowotna może być lepiej dostosowana do potrzeb starszej populacji poprzez wzmocnienie usług terenowych pracowników socjalnych lub medycznych. Nasze wstępne odkrycia sugerują również, że życie na odległych obszarach mogłoby być łatwiejsze, gdyby środowisko życia stało się bardziej przyjazne dla osób starszych. Poza oczywistymi korzyściami dla starzejącej się populacji, środki te pomogłyby również przyciągnąć i zatrzymać siłę roboczą na odległych obszarach.
Ponadto w obecnych warunkach stało się jasne, jak ważne są wzajemne połączenia i współpraca na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym. W projekcie ASTAHG współpracę tę ułatwia: Międzynarodowa Rada Zarządzająca.
Wspieranie i ochrona osób starszych żyjących niezależnie w społeczności jest obowiązkiem każdego. Dobre zdrowie zaczyna się w społeczności. W dłuższej perspektywie musimy zastanowić się nad strukturą naszych systemów opieki zdrowotnej, ich stabilnością i zdolnością do ochrony wszystkich w czasach kryzysu.
Uwagi
- Pracuje w NIJZ, słoweńskim Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego
- Pracuje w UL-FSS, Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu w Lublanie
Moniki Robnik Levart
Monika Robnik Levart studiowała inżynierię sanitarną na Wydziale Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu w Lublanie. W 2017 roku uzyskała tytuł magistra. Obecnie Monika pracuje w Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego (NIJZ) na stanowisku inżyniera sanitarnego. Szczególnie interesuje ją tematyka starzenia się, nierówności i odżywiania.
Andreja Mezinec
Andreja Mezinec ukończyła studia z zakresu organizacji zarządzania i działalności społecznej. Po 10 latach pracy w sektorze prywatnym weszła w dziedzinę zdrowia publicznego. Obecnie jest zatrudniona w Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego w OE Nova Gorica jako narodowy promotor zdrowia. W ciągu ostatnich pięciu lat poświęciła swoją pracę na polu aktywnego i zdrowego starzenia się. Była aktywnie zaangażowana w projekt AHA.SI (aktywne i zdrowe starzenie się w Słowenii) oraz w jednostce regionalnej NIJZ dla Nova Gorica. Wraz z kolegami zajmuje się wyzwaniami starzejącej się populacji w regionie North Primorska, a teraz zarządzała również działaniami w ramach projektu ASTAHG, który koordynuje.
Ria Jagodić
Ria Jagodic ukończyła Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu w Lublanie oraz Wydział Nauk Organizacyjnych Uniwersytetu w Mariborze. Od 15 lat pracuje w NIJZ w zakresie profilaktyki zdrowotnej i promocji zdrowia. W ostatnich latach zajmuje się również starzeniem się. Na swoim obecnym stanowisku jest narodowym promotorem zdrowia w oddziale regionalnym NIJZ w Kranj.
Dr Luka Kronegger
Dr Luka Kronegger jest afiliowany jako adiunkt i badacz na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu w Lublanie oraz jako profesor wizytujący w Centrum Badań Socjologicznych na KU Leuven. Pracuje w małych, kreatywnych i produktywnych zespołach wysoko wykwalifikowanych badaczy. Umiejętności organizacyjne, komunikacyjne i przywódcze zdobywał i szkolił poprzez szkolenia formalne i nieformalne, pracę nad projektami badawczymi oraz stanowiska kierownicze w organizacjach pozarządowych.
dr Mojca Gabrijelčič Blenkuš
Dr Mojca Gabrijelčič jest lekarzem medycyny, specjalistą zdrowia publicznego, posiadającym tytuł doktora nauk społecznych. Jej obszary zainteresowań i wiedzy specjalistycznej obejmują podejścia do promocji zdrowia, polityki publiczne, równość w zdrowiu i ekonomię dobrostanu, odżywianie i aktywność fizyczną, starzenie się i słabość oraz jakość życia. Mojca była koordynatorką naukową JA Best-ReMaP 2020 – 2023 i będzie koordynatorem WP ds. zrównoważonego rozwoju polityki w nowym JAPrevent NCD 2024 – 2027. Jako była prezes EuroHealthNet jest honorowym doradcą Zarządu Partnerstwa EuroHealthNet .