Het rapport 'State of Motherhood in Europe 2024' van Make Mothers Matter biedt een levendig en vaak ontnuchterend portret van wat het betekent om moeder te zijn in het Europa van de 21e eeuw. Meer dan 9,600 moeders in 11 EU-landen en het Verenigd Koninkrijk hebben hun mening gegeven. Wat ze onthullen is tegelijk zeer persoonlijk en onmiskenbaar systemisch.
Angela Garcia, directeur van Make Mothers Matter, reflecteert op de betekenis van de bevindingen en wat de volgende stap moet zijn.
"Ik moest gewoon doorgaan," zei een moeder. Een ander deelde: "Niemand hielp, ik moest zelf de kracht vinden." Dit zijn geen geïsoleerde stemmen. Ze resoneren over grenzen, leeftijdsgroepen en inkomensgroepen heen en komen naar boven in Uitgebreide enquête van Make Mothers Matter (MMM) uit 2024Het onderzoek duikt in de moderne realiteit van het moederschap in Europa.
Van mentale overbelasting tot carrièreopofferingen: het rapport onthult een ongemakkelijke waarheid: ondanks de vooruitgang op het gebied van beleid voor gendergelijkheid voelen veel moeders zich nog steeds onzichtbaar, niet gesteund en ondergewaardeerd.
Dus, hoe gaan we verder? Hoe waarderen we de cruciale rol van het moederschap in de maatschappij en bieden we de nodige ondersteuning om het welzijn van moeders, en daarmee van gezinnen, te bevorderen? Een antwoord zou kunnen liggen in het omarmen van een welzijnseconomie, een model dat mens en planeet boven winst stelt. Maar laten we eerst eens kijken waar moeders van vandaag echt mee te maken hebben.
Het gewicht van de mentale belasting
Meer dan 67% van de moeders geeft aan zich mentaal overbelast te voelen, en de helft geeft aan te kampen met psychische problemen zoals angst, depressie of burn-out. De emotionele tol is het hoogst bij moeders tussen de 30 en 39 jaar, moeders met jonge kinderen en moeders met een lager inkomen, zo blijkt uit het onderzoek.
En terwijl de meeste moeders het ouderschap beschrijven met woorden als 'vreugde' en 'liefde', noemden moeders net zo vaak 'vermoeidheid' en 'opoffering'.
De mentale belasting van het moederschap verschilt per land: 81% van de Portugese moeders geeft aan zich overweldigd te voelen, vergeleken met 46% in Duitsland. Velen voelen zich alleen in hun strijd en slechts de helft zegt tijd voor zichzelf te hebben. Een aanzienlijk aantal zegt helemaal geen steun te hebben gehad, zelfs niet van medische professionals.
Dit is niet alleen een oproep tot betere geestelijke gezondheidszorg voor moeders; het is een oproep tot een culturele omslag.
Weer aan het werk, maar tegen welke prijs?
Na de geboorte van een kind neemt het professionele pad van een vrouw vaak een scherpe wending. Vóór het moederschap werkte 74% van de respondenten in het onderzoek fulltime, een percentage dat daalt tot 49% na hun eerste kind, en 15% verliet de arbeidsmarkt volledig. Waarom? Omdat de huidige werkomgeving nog steeds van moeders verwacht dat ze terugkeren alsof er niets veranderd is.
Slechts een minderheid van de moeders profiteert van een geleidelijke terugkeer naar de arbeidsmarkt (35%) of flexibele werktijden (46%). Nog minder moeders (slechts 27%) hebben toegang tot telewerkmogelijkheden. In landen als Spanje, Italië en Tsjechië is een gebrek aan flexibiliteit op de werkvloer een belangrijke factor. Het is dan ook niet verwonderlijk dat 27% van de moeders zegt dat het moederschap een negatieve invloed heeft gehad op hun carrière, wat heeft geleid tot een lager inkomen, een gestagneerde doorgroei en, voor sommigen, regelrechte discriminatie.
Als reactie op deze situatie koos 37% van de moeders ervoor om geen actie te ondernemen. Niet omdat het ze niets kon schelen, maar waarschijnlijk omdat ze niet de tijd, middelen of bescherming hadden om zich te verzetten. Sommigen vrezen represailles, terwijl anderen gewoon niet weten waar ze terechtkunnen.
De onbetaalde dienst en het stille voortbestaan van binnenlandse ongelijkheid
De druk thuis neemt niet af. Ondanks decennialange steun voor gedeelde zorg, nemen moeders nog steeds minstens 63% van de huishoudelijke en kinderopvangtaken alleen op zich – en dat percentage loopt op tot 70%, afhankelijk van de specifieke taak. Uit het onderzoek bleek dat een op de vier vaders helemaal geen vaderschapsverlof opnam, ondanks dat ze er recht op hadden, vaak vanwege financiële beperkingen of verwachtingen op de werkvloer.
En dit gaat niet alleen over ouderschap. Maar liefst 25% van de moeders woont samen met iemand, kind of volwassene, aan wie ze extra zorg verlenen. Deze onbetaalde arbeid houdt nooit op.
Deze onevenwichtigheid versterkt een vicieuze cirkel: moeders passen hun werk aan om de zorgtaken te kunnen uitvoeren, wat gevolgen heeft voor hun inkomen en pensioen. Ondertussen blijven hun bijdragen, die essentieel zijn voor de gezondheid van gezinnen en economieën, grotendeels onopgemerkt.
Een welzijnseconomie: meer dan een modewoord
Wat is een welzijnseconomie en hoe kan het helpen?
De welzijnseconomie is een model dat sociale infrastructuur zoals gezondheidszorg, onderwijs en zorgdiensten prioriteit geeft boven traditionele bbp-groei. Het waardeert tijd, relaties en geestelijke gezondheid, en beschouwt onbetaalde zorg niet als een last die geminimaliseerd moet worden, maar als de basis van de samenleving.
Voor moeders zou de overstap naar dit nieuwe soort economie het volgende kunnen betekenen:
- Sterkere geestelijke gezondheidszorg die op de gemeenschap is gebaseerd en aansluit bij de cultuur.
- Hervormingen op de werkvloer die verder gaan dan het recht op te vragen flexibiliteit en in plaats daarvan garantie
- Uitgebreid en betaald ouderschapsverlof – voor allen
- Erkenning van onbetaalde zorgarbeid in pensioenregelingen en loopbaanbeoordelingen.
- Betaalbare, toegankelijke kinderopvang die echte keuze en flexibiliteit biedt.
Het rapport van Make Mothers Matter biedt een stappenplan vol praktische aanbevelingen voor EU-beleidsmakers, werkgevers en gemeenschappen. Van 'zorgkredieten' ter compensatie van werkonderbrekingen tot ondersteuning bij borstvoeding op de werkplek: de voorstellen zijn even praktisch als urgent.
Het is tijd dat het dorp zich laat zien
Het spreekwoord luidt: 'Het kost een heel dorp om een kind op te voeden.' Maar te lang heeft het dorp te veel op moeders geleund, en van hen verwacht dat ze alles deden – vaak in stilte.
Het rapport 'State of Motherhood in Europe 2024' van MMM deelt niet alleen statistieken, het versterkt ook levenservaringen en vraagt ons te heroverwegen wat we belangrijk vinden. Als we echt een toekomst willen waarin gezinnen floreren, geestelijke gezondheid beschermd wordt en gendergelijkheid meer is dan een slogan, dan moet zorgverlening als essentieel worden beschouwd.
Hoe kan dit worden bereikt? Er zijn verschillende gebieden die aangepakt kunnen worden:
Perinatale geestelijke gezondheid Er is veel sterkere steun nodig in heel Europa. Dat betekent investeren in gemeenschapsgerichte, holistische zorg die is ingebed in de diensten waar ouders en barende vrouwen al op vertrouwen, van huisartsen en verloskundigen tot maatschappelijk werkers, niet alleen in gespecialiseerde klinieken. Betaalbare, hoogwaardige kinderopvang moet worden erkend als essentieel voor welzijn, en betere gegevensverzameling is essentieel om de ervaringen tijdens en na de zwangerschap volledig te begrijpen.
Beleidsmakers in de EU moeten het voortouw nemen door zich sterk te maken gezinsvriendelijke werkplekken, flexibele werkregelingen en soepelere, meer ondersteunende terugkeer na ouderschapsverlof. Volledige handhaving van de Richtlijn loontransparantie en uitbreiding van de Richtlijn genderbalans in ondernemingsraden Door meer werkgevers bij het beleid te betrekken, kan er vooruitgang worden geboekt op het gebied van gendergelijkheid.
Gespecialiseerde borstvoedingsondersteuning moet worden uitgebreid om niet alleen praktische begeleiding, maar ook emotionele zorg te bieden. Ook de private sector heeft een rol te spelen. In Spanje Empresa Familiarmente Responsable-certificaat (familieverantwoordelijk bedrijf, gepromoot door de Más Familia Foundation, lid van MMM) erkent werkgevers die pleiten voor een goede balans tussen werk en privé, inclusie en sociale verantwoordelijkheid, met name als het gaat om het ondersteunen van de gezinsbehoeften van werknemers. Label 'Gezinsvriendelijk bedrijf (FFC)' biedt een soortgelijk model, dat laat zien dat het prioriteren van welzijn op het werk niet alleen mogelijk is, maar zelfs steeds meer verwacht wordt.
Om werkgevers te helpen dit beleid in de praktijk te brengen, zijn er EU-programma's zoals de fonds voor werkgelegenheid en sociale innovatie (EaSI) en Programma Burgers, Gelijkheid, Rechten en Waarden (CERV) financiële ondersteuning bieden voor ouderschapsverlof, flexibel werken en gelijkheidsinitiatieven. EU4Gender Equality-initiatief werkt ook samen met de private sector om inclusieve, gezinsvriendelijke en gendergelijkwaardige werkplekken te creëren.
Bovenal, screeningsinstrumenten en klinische richtlijnen moet de diversiteit van mensen die bevallen weerspiegelen – met gerichte aandacht voor degenen die te maken hebben met uitdagingen op het gebied van ras, migratie, armoede, handicap en seksuele geaardheid. Maar misschien wel het belangrijkste is dat dit begint met luisteren naar alle moeders en hen vertegenwoordiging geeft uit alle gemeenschappen, niet slechts eenmaal per jaar in een enquête, maar bij elke beleidsbeslissing, in elke bestuurskamer en in elk gezin.
Uiteindelijk zou een welzijnseconomie die prioriteit geeft aan zorg, gelijkheid en uitgebreide ondersteuning de transformatieve verandering kunnen zijn die we nodig hebben. Door de onderlinge verbondenheid van werk, gezondheid en gezinsleven te erkennen, kunnen we een toekomst creëren waarin de geestelijke gezondheid van moeders geen marginale kwestie is, maar een centrale prioriteit voor iedereen.
Meer over de toestand van het moederschap in Europa in 2024
MMM presenteert momenteel de resultaten van het onderzoek in alle deelnemende Europese landen. Er staat een speciale presentatie gepland in het Europees Parlement in september 2024.
Het onderzoek, uitgevoerd in opdracht van Make Mothers Matter door het wereldwijde onderzoeksbureau Kantar, combineert gegevens met persoonlijke ervaringen en krijgt input van Nikki van der Gaag, onafhankelijk genderconsultant en senior fellow bij Equimundo.
U kunt de nieuwste versie van de Staat van het moederschap in Europa 2024 downloaden hier.
Angela García Romero
Angela García Romero is projectdirecteur bij Make Mothers Matter, een internationale ngo die zich inzet voor de rechten van moeders. Met een diverse internationale carrière in sectoren zoals recht, muziekrechten, filantropie en vastgoed, heeft Angela zich met doelgerichtheid en toewijding in diverse sectoren begeven. Haar meest uitdagende en transformerende rol was echter die van moeder, waardoor ze diepgaand inzicht heeft gekregen in de realiteit waarmee de meeste moeders worden geconfronteerd.
Angela heeft een passie voor ouderschap, onderwijs en menselijk contact. Haar missie is om een samenleving te creëren waarin iedereen zijn of haar volledige potentieel kan bereiken en waarin het essentiële – maar vaak onzichtbare – werk van het moederschap daadwerkelijk wordt gewaardeerd.