Een hogere levensverwachting in Europa is een triomf voor de volksgezondheid en de gezondheidsdiensten. Maar het heeft ook geleid tot grote veranderingen in de leeftijdsopbouw van de bevolking. Dit heeft geleid tot bezorgdheid over het kleinere deel van de bevolking dat zal werken, mogelijke effecten op de economische groei, de betaalbaarheid van pensioenen en de kosten en verstrekking van gezondheidszorg en sociale zorg (Cylus et al., 2019a).
De voordelen van gezondheidsbevordering
Hoewel de vergrijzing uitdagingen met zich meebrengt, suggereert een zorgvuldigere analyse dat landen, met passend beleid, het hoofd zullen kunnen bieden. Gelukkig is vergrijzing, dat wil zeggen de verandering in de leeftijdsmix van de bevolking, op bevolkingsniveau een langzaam proces en hebben we tijd om te plannen. Er zijn hulpmiddelen (bijvoorbeeld de PASH-simulator van het Europees Waarnemingscentrum voor gezondheidsstelsels en -beleid) die landen in staat stellen om toekomstige uitgaven voor gezondheidszorg en de inkomsten die nodig zijn om zorgbehoeften te betalen te projecteren, en die het mogelijk maken om de effecten van verschillende beleidsmaatregelen te onderzoeken (Europees Waarnemingscentrum voor gezondheidsstelsels en -beleid, 2022; Cylus et al., 2022). De PASH-simulator is gebruikt om beleidsdebatten in Europa en daarbuiten te ondersteunen (Normand et al., 2022).
Hoewel het bewijsmateriaal over de vraag of mensen ouder worden in een betere of slechtere gezondheid dan in eerdere generaties gemengd is, is er goed bewijs dat we de gezondheid en onafhankelijkheid van mensen van alle leeftijden kunnen verbeteren (Rechel et al., 2020). Het is aangetoond dat gezondheidsbevordering kosteneffectief is bij het terugdringen van behoeften en zorgkosten, en beleidsmaatregelen die mensen helpen actief te blijven, kunnen de gezondheid verbeteren. De levensverwachting is voor iedereen gestegen, maar vooral voor mannen, wat betekent dat het aantal ouderen dat als koppel leeft, is toegenomen. Tweepersoonshuishoudens zijn over het algemeen levensvatbaarder en hebben minder zorg nodig.
Middelen ontsluiten
Een veelgehoorde zorg is dat er minder werkenden zullen zijn en meer mensen die niet werken (Avendano en Cylus, 2019). Dit heeft gevolgen voor zowel de economie als de overheidsfinanciën en mogelijk het gezondheidsstelsel, als dit grotendeels wordt gefinancierd via sociale bijdragen die gekoppeld zijn aan de arbeidsmarkt (Cylus et al., 2019b). Indicatoren als de ouderdomssteunratio kunnen erg misleidend zijn. Prognoses suggereren dat hoewel het aantal 65-plussers in de meeste landen zal toenemen, het aandeel van de volwassen bevolking met een handicap redelijk stabiel zal blijven. Gezonde ouderen kunnen zeer productief zijn in zowel betaald als onbetaald werk. Eerder bewijs suggereerde dat oudere werknemers gewoonlijk minder productief zijn, maar dit is misschien niet langer het geval omdat de behoefte aan fysieke kracht is afgenomen. Hoewel sommige mensen graag met pensioen willen, en degenen die blijven werken in een baan die geen voldoening geeft, vaak een slechtere gezondheid hebben, blijven degenen van wie de baan voldoening schenkt productief, profiteren ze ervan door te blijven werken en lijken ze een betere gezondheid te genieten. Dit suggereert dat een beter ontwerp van rollen voor oudere werknemers een nuttige hulpbron kan ontsluiten.
Veel ouderen leveren een aanzienlijke bijdrage als vrijwilliger en doen onbetaald werk. Ze zijn een belangrijke hulpbron om voor kleinkinderen te zorgen, waardoor volwassen kinderen aan het werk kunnen blijven. Zij zijn de grootste bron van onbetaalde zorg voor andere ouderen en spelen een belangrijke rol bij het ondersteunen van formele verstrekking van gezondheidszorg en langdurige zorg.
Kosten van de gezondheidszorg
Een andere zorg is de schijnbaar onvermijdelijke stijging van de toekomstige zorgkosten. Dit is niet onvermijdelijk en ook niet onbeheersbaar (Williams et al., 2019). Het is een mythe dat veroudering leidt tot hogere kosten. Stijgende verwachtingen op alle leeftijden, grotere beschikbaarheid van effectieve interventies en beleidskeuzes zijn allemaal belangrijker. Er zijn aanwijzingen dat de ogenschijnlijk hoge kosten van de zorg voor ouderen in werkelijkheid de hoge kosten van zorg aan het levenseinde zijn, en we sterven allemaal maar één keer (Normand et al., 2021). Voor een zeer klein deel van de overledenen worden hoge kosten aan het levenseinde gemaakt. Studies hebben aangetoond dat zorgvuldige beoordeling van behoeften en ondersteuning voor betere keuzes de ervaring aan het einde van het leven verbeteren en de kosten kunnen verlagen. Ook zijn de kosten aan het einde van het leven lager bij oudere overledenen, dus de verschuiving naar mensen die op oudere leeftijd overlijden, zou moeten leiden tot lagere kosten aan het einde van het leven. Landen kunnen ervoor kiezen om meer uit te geven aan gezondheidszorg, maar vergrijzing speelt hooguit een kleine rol.
Wat wel duidelijk is, is dat er waarschijnlijk een grote (evenredige) stijging van de kosten van de langdurige zorg zal zijn. Het is aangetoond dat deze toenemen met de leeftijd. Het huidige aandeel van langdurige zorg in het bbp is echter laag, dus de hoge proportionele toename vertegenwoordigt een bescheiden absolute toename. In veel landen zou het ook mogelijk moeten zijn om efficiëntere langdurige zorg te bieden, met meer rehabilitatie, meer ondersteuning voor zelfstandig wonen en minder afhankelijkheid van institutionele zorg.
Een economische lens
Ondanks de algemene opvatting dat ouder worden een demografische tijdbom is, suggereert het bewijs een complexer verhaal (Greer et al., 2022). Het toepassen van een economische lens op de vergrijzing van de bevolking brengt enkele uitdagingen aan het licht, maar ook enkele kansen. In veel gevallen zijn ouderen een hulpbron en geen kostenpost, en met het juiste beleid kunnen zij bijdragen aan zowel betaald als onbetaald werk. Dit kan tot op zekere hoogte het effect op de beroepsbevolking verminderen. Eventuele stijgingen van de aan vergrijzing gerelateerde kosten van zorg zullen langzaam en bescheiden genoeg zijn om beheersbaar te zijn.
- Avendano M, Cylus J. 2019. Werken op oudere leeftijd: waarom het belangrijk is, hoe het de gezondheid beïnvloedt en de beleidsopties om de gezondheidscapaciteit voor werk te ondersteunen. De economie van series voor gezond en actief ouder worden. Kopenhagen (Denemarken): Wereldgezondheidsorganisatie 2019 (optredend als gastorganisatie voor en secretariaat van het Europees Waarnemingscentrum voor gezondheidsstelsels en -beleid). Verkrijgbaar bij: https://eurohealthobservatory.who.int/publications/i/working-at-older-ages-why-it-s-important-how-it-affects-health-and-the-policy-options-to-support-health-capacity-for-work-study
- Cylus J, Figueras J, Normand C. 2019a. Betekent vergrijzing het einde van de verzorgingsstaat? Een overzicht van bewijsmateriaal en beleidsopties. De economie van series voor gezond en actief ouder worden. Kopenhagen (Denemarken): Wereldgezondheidsorganisatie 2019 (optredend als gastorganisatie voor en secretariaat van het Europees Waarnemingscentrum voor gezondheidsstelsels en -beleid). Verkrijgbaar bij: https://eurohealthobservatory.who.int/publications/i/will-population-ageing-spell-the-end-of-the-welfare-state-a-review-of-evidence-and-policy-options-study
- Cylus J, Roubal T, Ong P, Barber S. 2019b. Duurzame financiering van de gezondheidszorg met een vergrijzende bevolking: implicaties van verschillende mechanismen voor het genereren van inkomsten en beleidsopties. De economie van series voor gezond en actief ouder worden. Kopenhagen (Denemarken): Wereldgezondheidsorganisatie 2019 (optredend als gastorganisatie voor en secretariaat van het Europees Waarnemingscentrum voor gezondheidsstelsels en -beleid). Verkrijgbaar bij: https://eurohealthobservatory.who.int/publications/i/sustainable-health-financing-with-an-ageing-population-implications-of-different-revenue-raising-mechanisms-and-policy-options-study
- Cylus J, Williams GA, Carrino L, Roubal T, Barber S. 2022. Vergrijzing van de bevolking en financiering van de gezondheidszorg: een methode om twee kanten van dezelfde medaille te voorspellen. Gezondheidsbeleid 126 (12): 1226-1232. https://doi.org/10.1016/j.healthpol.2022.10.004
- Europees Waarnemingscentrum voor gezondheidsstelsels en -beleid. 2022. PASH-simulator (Population Ageing Financial Sustainability Gap for Health Systems). Verkrijgbaar bij: https://eurohealthobservatory.who.int/themes/observatory-programmes/health-and-economy/population-ageing-financial-sustainability-gap-for-health-systems-simulator
- Greer SL, Lynch J, Reeves A, Falkenbach M, Gingrich J, Cylus J, Bambra C. Veroudering en gezondheid: de politiek van beter ouder worden. Figueras J, McKee M, Mossialos M, Busse R (red.) Cambridge: Cambridge University Press. Verkrijgbaar bij: https://eurohealthobservatory.who.int/publications/m/ageing-and-health-the-politics-of-better-policies
- Normand C, Williams GA, Cylus J. 2022. De implicaties van de vergrijzing van de bevolking voor de financiering van de gezondheidszorg in de westelijke Stille Oceaan: toekomstscenario's en beleidsopties verkennen voor geselecteerde landen met behulp van de PASH-simulator. De economie van gezond en actief ouder worden, serie Nieuw bewijs voor de westelijke Stille Oceaan. Wereldgezondheidsorganisatie 2022 (optredend als gastorganisatie voor en secretariaat van de European Observatory on Health Systems and Policies). Verkrijgbaar bij: https://eurohealthobservatory.who.int/publications/i/the-implications-of-population-ageing-for-health-financing-in-the-western-pacific-region-exploring-future-scenarios-and-policy-options-for-selected-countries-using-the-pash-simulator
- Normand C, May P, Johnston B, Cylus J. 2021. Gezondheidszorg en sociale zorg aan het einde van het leven: kan beleid de kosten verlagen en de resultaten verbeteren? De economie van series voor gezond en actief ouder worden. Kopenhagen (Denemarken): Wereldgezondheidsorganisatie 2021 (optredend als gastorganisatie voor en secretariaat van het Europees Waarnemingscentrum voor gezondheidsstelsels en -beleid). Verkrijgbaar bij: https://eurohealthobservatory.who.int/publications/i/health-and-social-care-near-the-end-of-life-can-policies-reduce-costs-and-improve-outcomes
- Rechel B, Jagger C, McKee M. 2020. Langer leven, maar in betere of slechtere gezondheid? De economie van series voor gezond en actief ouder worden. Wereldgezondheidsorganisatie 2019 (optredend als gastorganisatie voor en secretariaat van de European Observatory on Health Systems and Policies). 2020. Verkrijgbaar bij: https://eurohealthobservatory.who.int/publications/i/living-longer-but-in-better-or-worse-health
- Williams G, Cylus J, Roubal T, Ong P, Barber S. 2019. Duurzame financiering van de gezondheidszorg met een vergrijzende bevolking: zal de vergrijzing leiden tot een ongecontroleerde groei van de zorguitgaven? De economie van series voor gezond en actief ouder worden. Kopenhagen (Denemarken): Wereldgezondheidsorganisatie 2019 (optredend als gastorganisatie voor en secretariaat van het Europees Waarnemingscentrum voor gezondheidsstelsels en -beleid). Verkrijgbaar bij: https://eurohealthobservatory.who.int/publications/i/sustainable-health-financing-with-an-ageing-population-will-population-ageing-lead-to-uncontrolled-health-expenditure-growth
Karel Normand
Charles Normand is Professor of Economics of Palliative Care and Rehabilitation aan het Cicely Saunders Institute van King's College London, Professor Emeritus aan Trinity College Dublin en honorair Professor in Health Economics aan de London School of Hygiene and Tropical Medicine. Zijn belangrijkste huidige onderzoeksinteresses zijn de financiering van de gezondheidszorg en de economie van veroudering en palliatieve zorg en zorg aan het levenseinde. Hij heeft gewerkt aan een reeks studies over de economische en gezondheidseconomische aspecten van ouder worden in Ierland. Hij werkt al vele jaren samen met de WHO en met het European Observatory on Health Systems and Policies en leidt momenteel een werkprogramma over vergrijzing van de bevolking en de impact op gezondheid en sociale zorg. Hij was onlangs co-auteur van de beleidsbrief van het Observatorium over zorg rond het levenseinde en de komende brief over vergrijzing en financiering van de gezondheidszorg voor het Western Pacific Regional Office.
Gemma Williams
Gemma is lid van de Londense hub van het Observatory en werkt aan de London School of Economics and Political Science.
Ze doet vergelijkend onderzoek naar gezondheidsstelsels, waarbij ze zich voornamelijk richt op de gezondheidswerkers, het financieringsbeleid voor de gezondheidszorg, ongelijkheden op gezondheidsgebied, gezond ouder worden, digitale gezondheid en migratie en gezondheid.
Jonathan Cylus
Jon Cylus is het hoofd van de London Hubs van het Observatory, gevestigd aan zowel de London School of Economics, waar hij een Senior Research Fellow is, als de London School of Hygiene and Tropical Medicine, waar hij een Honorary Research Fellow is.
Zijn belangrijkste onderzoek betreft gezondheidsstelsels, waarbij hij zich voornamelijk richt op het financieringsbeleid voor de gezondheidszorg, de gezondheidseconomie en de prestaties van het gezondheidsstelsel, evenals op de economische aspecten van de vergrijzing.